Miejscowość , ulica Opis
Gniew, Plac Grunwaldzki
Najcenniejszy w województwie pomorskim i największy zespół zabytkowych kamienic. Historia niektórych z nich sięga nawet XIV wieku. Przebudowane w XVIII wieku, zachowały gdzieniegdzie jeszcze stropy belkowe, stolarkę okienną oraz cenne elementy wyposażenia takie jak klatki schodowe z dekoracyjnymi balustradami czy drzwi płaskorzeźbione z ozdobnymi okuciami i mosiężnymi gałkami pochodzącymi z tego okresu. Tym, co absolutnie wyróżnia Gniew spośród innych miast i miasteczek Pomorza, są datowane na XV wiek "gniewskie leby", czyli świetnie zachowane domy podcieniowe znajdujące się po zachodniej stronie rynku. ...
W centralnej części placu usytuowany został ratusz miejski, wykorzystywany obecnie przez Urząd Miasta. Ta zbudowana na przełomie XIV i XV wieku budowla pierwotnie stanowiła czworoboczny obiekt z wewnętrznym dziedzińcem, wieżą i kramami w przyziemiu. W 1920 roku, prowadząc na terenie pobliskiego Powiśla akcję propagandowo ? agitacyjną poprzedzającą plebiscyt w sprawie włączenia tego obszaru do Polski, Gniew odwiedzili poeta Jan Kasprowicz oraz pisarz Stefan Żeromski. Spotkali się oni wówczas w ratuszu z pierwszym starostą powiatu gniewskiego Franciszkiem Czarnowskim. Dziś, do najstarszych części gmachu należą piwnice i przyziemie. Wejście do ratusza prowadzi przez stylowy podcień. W północno-wschodnim narożniku rynku obejrzeć można zabytkową studnię-pompę z 1873 roku
ul. Sobieskiego
Budynek dawnego sądu grodzkiego. Ten imponujący swą wielkością budynek powstał w latach 1907- 1908, swą formą nawiązuje do stylu gotyckiego. Sklepienie, które znajduje się na klatce schodowej dźwiga granitowy filar, podobnie jak na zamku w Malborku. Obiekt projektował miejscowy architekt Artur Schultz, a wybudowała go gniewska firma Ericha Obucha. Tuż za budynkiem znajdowało się dawniej więzienie. Przed nim natomiast usytuowany jest mały park, w którym niegdyś znajdował się staw będący pozostałością po fosie miejskiej. Naprzeciw sądu widzimy pozostałości Bramy Malborskiej oraz dobrze zachowane mury obronne.
ul. 27 stycznia
Zabudowania zakładu ?Fama?. Jest to najstarszy zakład pracy w Gniewie, który powstał w 1852 r. jako Fabryka Maszyn Rolniczych i Odlewni braci Pappendick.
Gimnazjum im. gen. J. Hallera, zbudowane na w latach 1904-1905. Za szkolnym parkingiem stoi budynek mieszkalny, w którym przed II wojną światową mieściła się niemiecka szkoła powszechna, zbudowana w latach trzydziestych ubiegłego wieku. Jadąc dalej mijamy osiedle domków jednorodzinnych. Teren ten przed wojną nazywany był Dybowem.
Ciepłe
Oczyszczalnia ścieków (2005 r.) oraz Centrum Edukacji Ekologicznej ?Heliantus?
Grodzisko wczesnośredniowieczne
Grodzisko założone zostało we wczesnym średniowieczu na wysokim cyplu skarpy zamykającej od południa Nizinę Walichnowską. Od wschodu i zachodu otoczone jest dwoma głębokim parowami. Od strony południowej rysuje się słabo rozmyty wał, a za nim płytka fosa. Grodzisko ma kształt wydłużonego w stronę północno ? wschodnią nieregularnego prostokąta o wymiarach około 80x40 metrów. Wejście znajduje się od strony południowej, wzmocnionej wałem i fosą. Pierwsze wzmianki o grodzisku pochodzą z początku XX wieku. Jako pierwszy opisał je ks. Władysław Łęga. Badania sondażowe przeprowadzone tu na początku lat 70-tych ujawniły obecność fragmentów ceramiki, kości zwierzęcych i wielu przedmiotów, w tym glinianych przęślików i szklanych paciorków, fragment noża oraz pestki wiśni i śliwy, ale nie wyjaśniły do końca czy grodzisko posiadało wyłącznie charakter strażnicy szlaku handlowego z południa na północ i szlaku wodnego Wisły. Grodzisko użytkowane było w okresie pomiędzy końcem XI wieku i połową XII wieku.
Cmentarzysko wczesnośredniowieczne
Cmentarzysko szkieletowe zostało odkryte przypadkowo podczas prac przygotowawczych do budowy kolejki z Kwidzyna przez Gniew do Wielkich Walichnów w 1900 roku. Natrafiono wówczas na sześć płaskich grobów szkieletowych. Wśród nich wyróżniały się dwa groby (grób V męski, grób IV kobiecy) z zachowanymi śladami trumien. W porównaniu z pozostałymi grobami były one bogato wyposażone. Grób V datowany na około XI wiek zawierał żelazny miecz dwusieczny, żelazny grot włóczni, wędzidło żelazne, fragmenty strzemienia inkrustowanego miedzią i srebrem, 2 małe żelazne noże, ramię brązowe wagi 10 żelaznych odważników wagowych, jedną misę brązową w ułamkach, jedną misę drewnianą i 20 gwoździ do trumny. W 1970 roku na cmentarzysku przeprowadzone zostały badania powierzchniowe przez pracowników Muzeum Archeologicznego w Gdańsku. Z badań pozyskano materiał ceramiczny.
Kolejka wąskotorowa
Łączyła Wielkie Walichnowy z Kwidzynem, została zbudowana w latach 1900 -1901. W Wielkich Walichnowach łączyła się z kolejką wąskotorową Cukrowni Pelplin. Otwarcie dla pasażerskiego ruchu publicznego i towarowego nastąpiło 28 września 1901 roku. Przeprawa pociągu przez Wisłę odbywała się w Gniewie na specjalnie do tego zbudowanym promie ?Landrat Brückner?. Po przyłączeniu Pomorza do Polski w 1920 roku kolej wąskotorowa po lewej stronie Wisły została przejęta prze Ministerstwo Kolei Żelaznych. Wobec przecięcia linii kolejowej granicą państwową na odcinku przeprawa promowa ? Gniew ? Ciepłe rozpoczęto prace rozbiórkowe. W 1922 roku linię Ciepłe ? Wielkie Walichnowy wydzierżawiono Cukrowni Pelplin, a 1952 roku Dyrekcja Okręgowa PKP w Gdańsku przekazała jej całą linię na własność. Rozwijający się transport kołowy buraka cukrowego sprawił, że kolejka stała się deficytowa. Linię ostatecznie zlikwidowano i rozebrano w 1978 roku. Śladem po dawnej kolei wąskotorowej jest nasyp widoczny w terenie. Zachował się także budynek dworca w Wielkich Walichnowach.
Użytek ekologiczny ?Nadwiślański parów?
Nadwiślański parów położony jest na obszarze Doliny Dolnej Wisły ? ostoi ptaków o randze europejskiej, umieszczonej na liście NATURA 2000. Las porastający strome ściany parowu stanowi miejsce lęgowe wielu gatunków ptaków: turkawki, grzywacza, kukułki, zaganiacza, cierniówki, piegży, kapturki, piecuszka, pierwiosnka, muchołówki żałobnej, rudzika, słowika szarego, drozda śpiewaka i strzyżyka. Występują tu liczne płazy i gady m.in. ropucha szara, ropucha zielona, zaskroniec i jaszczurka zwinka, a także wiele gatunków bezkręgowców. Na obszarze kilku hektarów występuje bardzo różnorodna roślinność drzewiasta i krzewiasta ? m.in. głóg, jabłoń dzika, śliwa domowa, klon pospolity, wiąz, wierzba biała, wierzba wiciowa, wierzba szara, topola biała, brzoza brodawkowata, leszczyna pospolita, grab pospolity, bez czarny, jesion wyniosły, olsza czarna. Dzięki tak dużej bioróżnorodności miejsce to tętni życiem o każdej porze roku.
