Żelazowa Wola to niewielka miejscowość położona na równinie mazowieckiej, tuż przy historycznym trakcie prowadzącym z Poznania do Warszawy (ok. 50 km na zachód od stolicy , ok. 7 km od Sochaczewa). Historia wsi, której nazwa pochodzi od nazwiska pierwszych właścicieli, sięga XVI wieku. Dysponentów majątku było wielu, w pamięci potomnych zachowała się jednak głównie rodzina hrabiów Skarbków, osiadła w Żelazowej Woli na przełomie XVIII i XIX wieku. W 1802 roku zamieszkał tu bowiem, zatrudniony przez Ludwikę Skarbek jako guwerner, Mikołaj Chopin; a wkrótce potem - 22 lutego lub 1 marca 1810 roku - przyszedł na świat jego genialny syn Fryderyk. Lewa oficyna dworu Skarbków, w której zamieszkali państwo Chopinowie po ślubie w 1806 roku była ?niedużym budynkiem murowanym, o wysokim, stromym dachu, z dużymi oknami o drobnych szybach, z dwiema facjatkami w dachu, bez ganeczków; wewnątrz siedem niedużych izb wapnem bielonych". Chociaż nie stała się domem rodzinnym Chopinów na długo - jako że już pod koniec 1810 roku przeprowadzili się do Warszawy - jednak jako miejsce urodzenia Fryderyka Chopina otrzymała rangę niemalże narodowego sanktuarium. Pierwszym zwiastunem narodzin kultu Fryderyka Chopina w Żelazowej Woli, było wybudowanie i odsłonięcie w 1894 roku obelisku z płaskorzeźbą-wizerunkiem kompozytora(przedtem, w latach 60-tych XIX wieku przeprowadzono remont oficyny, zmieniający jej pierwotny wygląd). Kilka następnych chudych lat nie przyniosło większych zmian, jednak do Żelazowej Woli coraz tłumniej przyjeżdżali miłośnicy sztuki Chopina. W 1926 roku powstały dwie organizacje, które za cel postawiły sobie wykupienie Żelazowej Woli z rąk prywatnych: warszawskie Towarzystwo Przyjaciół Domu Chopina i sochaczewski Komitet Chopinowski; sfinalizowanie zakupu nastąpiło w listopadzie 1928 roku. Kolejne ciało społeczne - Komitet Budowy Domu Chopina w Żelazowej Woli przystąpiło do odbudowy dworku; zaprojektowanie parku i ogrodu powierzono prof. Franciszkowi Krzywdzie-Polkowskiemu. Obiekt udostępniono zwiedzającym w czerwcu 1939 roku. Po wojnie (1948) przebudowano wnętrza dworku według projektu Mieczysława Kuzmy, kolejne renowacje odbyły się w latach 1958 i 1968. Obecnie Narodowy Instytut Fryderyka Chopina opracowuje nowy plan zagospodarowania otoczenia dworku. Przewiduje się m.in. wybudowanie sali koncertowej, a także kawiarni i nowoczesnego kompleksu obsługi turystów. Urządzenie wnętrza dworku nie stanowi próby rekonstrukcji stanu z początku XIX wieku, oddaje jedynie styl i charakter epoki. Powodem takiego ujęcia jest brak źródeł dla odtworzenia pierwotnego rozplanowania pomieszczeń mieszkalnych, również ?przypisanie" pokoi poszczególnym członkom rodziny Chopinów ma dziś charakter symboliczny. Nie zachowały się do naszych czasów prawie żadne sprzęty z domu Chopinów, możemy jednak przypuszczać, że oficyna, w której zamieszkał nauczyciel języka francuskiego z rodziną, była wyposażona raczej skromnie. W większości pomieszczeń zwracają uwagę przepięknie malowane stropy, ozdobione motywami roślinnymi. Takie drewniane, belkowane sufity, były charakterystycznym elementem wnętrz w polskich dworach. Nastrój dworku podkreślają żyrandole i świeczniki w stylu Księstwa Warszawskiego, a miłym szczegółem nadającym pokojom domowy charakter są XIX-wieczne piece kaflowe. Zwiedzających wita historyczne przedstawienie Domu Urodzenia Fryderyka Chopina - rycina wykonana według rysunku Napoleona Ordy (z zakładu litograficznego Maksymiliana Fajansa), przedstawiająca prawą oficynę dworu Skarbków w latach 80-tych XIX wieku. POKÓJ Z KOMINKIEM. Niegdyś - być może - znajdowała się tu kuchnia. Dawne naczynia kuchenne - cynowe i miedziane - przybliżają atmosferę XIX-wiecznego gospodarstwa domowego. SALONIK MUZYCZNY. Ozdobą saloniku jest komplet XIX-wiecznych mebli w stylu dyrektoriatu. Na głównej ścianie umieszczono kopię obrazu olejnego Antoniego Kolberga z 1848 roku, wykonaną przez Kazimierza Mordasewicza, przy drzwiach na taras - akwarelę Teofila Kwiatkowskiego Chopin w stroju domowym oraz wspólny portret rodziców kompozytora (fotografia szkicu do obrazów Ambrożego Mieroszewskiego). Wyposażenia wnętrza saloniku dopełnia współczesny fortepian koncertowy. Waza z karraryjskiego marmuru wypełniona bukietem kwiatów, symbolicznie wskazuje miejsce narodzin Fryderyka Chopina. Jest to wynik analiz architektonicznych, przeprowadzonych w trakcie remontu dworku, które są fragmentem prowadzonych na szeroką skalę badań rekonstrukcyjnych. POKÓJ STOŁOWY. Znajdują się tu XIX-wieczne meble w stylu biedermeier (stół i krzesła) oraz XVIII-wieczna sekretera z interesującym zwieńczeniem w kształcie orła. Charakter pomieszczenia, zaprojektowanego jako jadalnia, podkreśla użycie w wystroju porcelanowych naczyń stołowych. Na ścianach umieszczono ryciny z widokami XVIII-wiecznej Warszawy autorstwa Bernardo Belotto, zwanego Canalettem. Są to kolejno: pejzaż miejski Powiśla, panorama Warszawy widziana od strony Pragi oraz Plac Zamkowy. Wspomnieniem obecności Fryderyka Chopina w Żelazowej Woli jest list do Jana Białobłockiego, napisany tu w 1825 roku, w wigilię świąt Bożego Narodzenia. POKÓJ MATKI. W skład wyposażenia wchodzi komplet mebli mahoniowych w stylu biedermeier (stół i kanapa), stojące lustro, XVIII-wieczne biurko z drzewa orzechowego z intarsjowanym blatem i zegar z dawnego mieszkania hrabiostwa Skarbków. Cennym eksponatem jest fortepian skrzydłowy z lat 1819-1820, pochodzący prawdopodobnie z warszawskiej fabryki instrumentów Antoniego Leszczyńskiego. Według legendy rodzinnej przekazanej przez ofiarodawców, grywał na nim Fryderyk Chopin, odwiedzając w Paryżu polskiego malarza Januarego Suchodolskiego. W pokoju matki zgromadzono też portrety i dokumenty rodzinne. Na głównej ścianie, na tle tkaniny z Buczacza wiszą portrety rodziców Fryderyka: Tekli Justyny z Krzyżanowskich (1782-1861) i Mikołaja Chopina (1771-1844), zaś po obu stronach drzwi - sióstr kompozytora: starszej Ludwiki (1807-1855) i młodszej Izabelli (1811-1881). Namalował je współcześnie Jan Zamoyski, na podstawie reprodukcji zaginionych w czasie wojny obrazów olejnych Ambrożego Mieroszewskiego z 1829 roku. Pomiędzy oknami umieszczono fotografię miniatury nieokreślonego autora przedstawiającą trzecią, najmłodszą siostrę Fryderyka - Emilię (1812-1827), zmarłą na gruźlicę w wieku niespełna 15 lat. W pokoju matki znajdują się też trzy młodzieńcze wizerunki Fryderyka - kopie portretów Elizy Radziwiłłówny, Marii Wodzińskiej i Ambrożego Mieroszewskiego. Przy przejściu do kolejnego pomieszczenia, w oszklonej gablocie, umieszczono kopię aktu ślubu państwa Chopinów oraz reprodukcje stron z księgi urodzeń i chrztów kościoła w Brochowie, z wpisami dotyczącymi Fryderyka. POKÓJ DZIECINNY. Centralne miejsce zajmuje tu fortepian z pionowym pudłem rezonansowym, nazywany ?żyrafą" (skonstruowany we wczesnych latach XIX wieku przez niemiecką firmę F. Kuhlbörsa z Wrocławia). Być może na podobnym instrumencie Fryderyk komponował swoje pierwsze utwory, których odwzorowania możemy obejrzeć na drukach faksymilowych. Są to: strona tytułowa pierwodruku Poloneza g-moll z 1817 roku i autograf Poloneza As-dur z 1821 roku A nieopodal dwie imieninowe laurki, które kilkuletni Frycek wykonał dla ojca i matki. Atmosferę pokoju dziecinnego podkreśla obraz olejny Dziecię Jezus wśród aniołków, namalowany ręką Elizy Radziwiłłówny ok. 1830 roku. POKÓJ OJCA wyposażony jest w komplet mebli stylowych, reprezentujących klasycystyczny angielski styl Adamów; w skład umeblowania wchodzi kanapa i sekretarzyk oraz XIX-wieczna biblioteczka ze skromnym księgozbiorem. Ściany ozdobione są XIX-wieczną grafiką, której wyboru dokonano w nawiązaniu do biografii Mikołaja Chopina. Drzeworyt Władysława Gościmskiego przedstawia kościół w Brochowie - miejsce ślubu Mikołaja oraz chrztu jego syna. Do Warszawy, gdzie państwo Chopinowie zamieszkali już jesienią 1810 roku, przenosi nas miedzioryt Nicolasa Chalmandriera wykonany według planu włoskiego kartografa Rizzi Zannoniego (z 1772 roku) oraz miedzioryt Fryderyka Krzysztofa Dietricha z widokiem Krakowskiego Przedmieścia i kościoła Św. Krzyża. Mikołaj Chopin, opuściwszy Francję, większość swojego życia spędził w stolicy Królestwa Polskiego i właśnie to miasto uznał za swoją ?małą ojczyznę". Stał się polskim patriotą, co podkreślają akwatinty Dietricha obrazujące sceny z powstania listopadowego. O głębokich uczuciach ojcowskich Mikołaja do syna mówi natomiast umieszczony w gabinecie rysunek ukochanego jedynaka: pejzaż z mostkiem. Niezatarte wrażenie zostawia na zwiedzających Dom Urodzenia Fryderyka Chopina również jego otoczenie. Chociaż w porównaniu z pierwotnymi założeniami profesora Krzywdy-Polkowskiego, dzisiejszy park nie jest aż tak bogaty (planowe przerzedzanie przeprowadzone na początku lat 60-tych zmniejszyło nieco liczbę i asortyment roślin, szkody wyrządziły w parku również surowe zimy), jednak nadal pozostaje zjawiskiem wyjątkowym. Położony na siedmiohektarowym, wydzielonym i ogrodzonym dookoła chopinowskiego dworku terenie, zachwyca swoją niepowtarzalną urodą ?park strojny i bogaty", gromadzący ?liczne, międzynarodowe audytorium [...] bogate w formie jak muzyka Chopina i urozmaicone, jak jej charakter". Można tu podziwiać odmiany roślin z całego świata - oprócz rodzimych wierzb, klonów, dębów i topoli amerykańskie sosny, kalifornijskie jodły, japońskie berberysy, cierniste pigwowce z Chin. Rozmaitość gatunków sprawia, że każda pora roku zachowuje swój odmienny urok. Spacerując po parku napotykamy - tym razem przestrzenne - wizerunki Fryderyka Chopina - dawny obelisk przeniesiony jeszcze przed wojną w pobliże jednej z dalszych alejek oraz - w otoczeniu dworku - dwa współczesne monumenty: pomnik w brązie wykonany przez Józefa Gosławskiego i popiersie autorstwa Stanisława Sikory. Szeroka aleja wiodąca od bramy wejściowej prowadzi do ocienionego przez kasztanowce dziedzińca. Tutaj młody Fryderyk grywał na wystawianym z salonu fortepianie, kiedy przyjeżdżał w odwiedziny do Żelazowej Woli. Na zawsze zapamiętał urok mazowieckiej ziemi - możemy to usłyszeć w jego pięknych mazurkach. Miejsce urodzin Chopina zaczyna nowe życie. Z odświeżonym dworkiem, odrestaurowanym parkiem i nowoczesnymi pawilonami obsługi turystów staje się muzeum na europejskim poziomie. Dworek, w którym urodził się Fryderyk Chopin, przeszedł generalny remont.
25.01.2014
