Zespół katedralny położony jest na wzgórzu. Składa się z katedry i obwarowań katedralnych i otoczony jest budynkami dawnych kanonii. Na terenie zespołu mieści się Bazylik a Archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św. Andrzeja wzniesiona w XIV w. w ciągu 59 lat, Wieża Radziejowskiego, w której znajduje się wahadło Foucaulta, prywatna wieża Kopernika – błędnie uważana za obserwatorium, będąca jednakże jego formalnym mieszkaniem i pracownią wewnątrz murów obronnych na wypadek wojny, Muzeum Mikołaja Kopernika oraz kanonie zewnętrzne z XVII–XVIII w., m.in. kanonia św. Stanisława wzniesiona na pozostałościach starszego budynku, który pełnił funkcję codzinnego mieszkania Kopernika. Dodatkowo odnaleźć można pałac biskupi, dwie bramy, trzy baszty, kapitularz, wikariat i dwie kurie. Na wzgórze prowadzą dwie bramy: południowa i zachodnia. Brama Południowa składająca się z dwóch półkolistych baszt, będąca głównym wejściem, wybudowana została w XIV w., rozbudowana zaś w poł. wieku XIX. Znajduje się w niej główna kasa muzeum oraz punkt sprzedaży muzealnych wydawnictw. Brama Zachodnia wraz z zrekonstruowaną broną łączy gankami obronnymi dzwonnicę i tzw. Wieżę Kopernika. Bazylika Katedralna pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Andrzeja Apostoła wzniesiona została w XIV w. (w latach 1329–1388) w stylu gotyckim, w przeciągu 59 lat. Wybudowana na planie dwóch prostokątów wraz z kruchtą zachodnią mierzy prawie 100 m. We wnętrzach znajduje się m.in. 25 ołtarzy, a 16 z nich to ołtarze wczesnobarokowe umiejscowione przy filarach międzynawowych. Pod posadzką, obok czwartego ołtarza w prawej nawie, licząc od strony prezbiterium spoczęło ciało Mikołaja Kopernika. Do budowli przylega kilku przybudówek, w tym kaplica św. Jerzego (tzw. Kaplica Polska) – wzniesiona około 1500 r. oraz kaplica Zbawiciela (tzw. Kaplica Szembeka) – w stylu barokowym, wzniesiona w 1735 r. Do najważniejszych zabytków katedry należą: późnogotycki poliptyk – ufundowany w 1504 r. przez biskupa Łukasza Watzenrode,wuja Mikołaja Kopernika, kamienny portal z XIV w. w kruchcie zachodniej, malowane epitafium kanonika Bartłomieja Boreschowa pochodzące z okresu po 1426 r, krucyfiks z XV w., fragmenty stalli gotyckich w prezbiterium, gotyckie płyty nagrobne, pochodzący z 1683 r. prospekt organowy oraz epitafium Mikołaja Kopernika z XVIII w. Na terenie wzgórza odnaleźć można kanonie wewnętrzne i zewnętrzne. Współcześnie w skład zespołu kurii wewnętrznych wchodzą dwa budynki: gotycki Dom Kustosza oraz barokowa kuria pod patronatem Najświętszej Marii Panny, znajdująca się na lewo od katedry. Przetrwało również siedem kurii zewnętrznych. Obecnie w kanoniach wewnętrznych (XVII/XVIII w.) znajduje się biblioteka i pracownie muzealne. W bibliotece znajduje się obszerny zbiór starodruków (m. in. drugie i trzecie wydanie dzieła Kopernika – „De revolutionibus” – „O obrotach” oraz pierwsze polskie tłumaczenie z 1854 r. Budynek biblioteki nie jest udostępniony do zwiedzania. Nad wejściem do budynku biblioteki zobaczyć można zegar słoneczny, wykonany przez Tadeusza Przypkowskiego. Kanonie wewnętrzne były budynkami mieszkalnymi w obrębie wzgórza, ze względu na to, że nie było ich wiele, z czasem elementy obronne założenia: wieże, baszty, bramy stały się kuriami zewnętrznymi. Kanonie połączone były podziemnymi korytarzami umożliwiającymi łatwy sposób na przemieszczanie się pomiędzy poszczególnymi budynkami. Dziś korytarze te nie są jednak udrożnione i z tego powodu nie udostępniono ich dla zwiedzających. Naprzeciwko głównego wejścia na teren Wzórza Katedralnego umiejscowiona jest kwadratowa wieża zwana Wieżą Kopernika. Jest najstarszym fragmentem fortyfikacji znajdujących się na wzgórzu. Jest to wieża północno-zachodnia, wybudowana przed 1400 r, przebudowywana kilkakrotnie w okresie od XV do XVIII. Uległa zmieszczeniu podczas pożaru w 1945 r., jednak do 1965 r. została odbudowana. W latach 1504–1543 należała do Mikołaja Kopernika. Nie było to jak powszechnie uważano obserwatorium astronoma, tylko jego formalne mieszkanie w obrębie murów. Dalej ujrzeć można dzwonnicę zwaną Wieżą Radziejowskiego, która jest jednocześnie najwyższą budowlą założenia. Jest to konstrukcja gotycko-barokowa z przełomu XVI/XVII w. Podobnie jak Wieża Kopernika spłonęła również w 1945 r., jednak w latach 1972–1973 została zrekonstruowana. Pochodząca z XVII w. wyższa, kwadratowa część umiejscowiona jest na oktogonie z z XIV w. W przyziemiu wieży znajduje się planetarium, w wyższych kondygnacjach zobaczyć można wystawy współczesnego artyzmu, a z tarasu widokowego położonego na szczycie wieży podziwiać można okoliczne krajobrazy. Jest w niej umieszczone również Wahadło Foucaulta – urządzenie służące do obserwacji ruchu wirowego Ziemi. W południowo-wschodnim narożu znajduje się Pałac Biskupi w stylu gotycko-barokowym. Podobnie jak wieże zniszczony podczas pożaru w 1945 r., odnowiony w latach 1965–1970. Znajdują się w nim główne sale muzeum, gdzie zobaczyć można różnorodne wystawy stałe. Od samego początku istnienia muzeum dążono do tego aby to miejsce było świątynią nauki i sztuki, założoną i rozwijaną w hołdzie dla wielkości największego uczonego nowożytnej Europy – twórcy obecnego obrazu świata. Po niemal 60 latach istnienia nie udało się w pełni zrealizować tego zamiaru. Może najbliższe lata pozwolą na to i spełnią się marzenia założycieli Muzeum Mikołaja Kopernika z połowy lat 40-tych XX w. Pierwsza izba pamiątkowa we Fromborku, poświęcona Mikołajowi Kopernikowi, została założona w 1912 roku, w budynku Wieży Kopernika, przez historyka warmińskiego, kanonika Eugena Brachvogla. W kilka lat później ukazał się drukiem pierwszy przewodnik po wystawie. Tuż za bramą główną rośnie stary dąb – pomnik przyrody, pozbawiony rdzenia jest wielką atrakcją dla turystów.
01.06.2014
