Stary Cmentarz na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem

Zakopane to miasto z bogatą historią, z którym swoje losy związało wielu znanych Polaków, przede wszystkim artystów, malarzy, rzeźbiarzy, kompozytorów i pisarzy. Do dzisiaj możemy podziwiać wiele pozostałych po nich pamiątek, w tym liczne zabytki architektury, domy, w których kiedyś mieszkali, takie jak np. Willa pod Jedlami, czy muzeum poświęcone pamięci Karola Szymanowskiego w Willi Atma, albo zabytkowy drewniany Kościół na Harendzie.

Wiele spośród tych osób zasłużonych dla rozwoju Zakopanego zostało w nim również po śmierci, pochowano ich na założonym w drugiej połowie XIX wieku Cmentarzu na Pęksowym Brzyzku, historycznej zakopiańskiej nekropolii, gdzie można zobaczyć ponad 500 grobów, często będących małymi dziełami sztuki utrzymanymi w góralskim stylu.

Gdzie znajduje się stary Cmentarz na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem?

Wiemy już, że historia tego najstarszego cmentarza w Zakopanem rozpoczęła się w drugiej połowie XIX wieku, a założył go około 1851 roku pierwszy proboszcz Zakopanego, ksiądz Józef Stolarczyk. Charakterystyczna nazwa cmentarza pochodzi od nazwiska darczyńcy ziemi, na której się znajduje, Jana Pęksy, a drugi człon nazwy, czyli "Brzyzek" w gwarze góralskiej oznacza urwisko nad potokiem.

Cmentarz znajduje się w Zakopanem na ulicy Kościeliskiej, od której oddziela go wysoki kamienny mur zapewniający dyskrecję odwiedzającym nekropolię. W 1931 roku wpisano go do rejestru zabytków i nadano nazwę Cmentarza Zasłużonych, która obowiązuje do dziś. Cmentarz uległ częściowemu zniszczeniu w czasie II wojny światowej, lecz po wojnie przeprowadzono jego renowację i możemy podziwiać odrestaurowane groby osób zasłużonych dla Zakopanego.

Co zobaczymy na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku?

Będąc w stolicy polskich Tatr, warto znaleźć chwilę, aby pospacerować cichymi alejkami starego cmentarza i zobaczyć, jak Zakopane pamięta o ludziach zasłużonych dla miasta, a przy okazji zwiedzić znajdujące się w pobliżu cmentarza najstarszy drewniany kościół w Zakopanem. Jest to zabytkowa Świątynia pw Matki Boskiej Częstochowskiej i Św. Klemensa, zbudowana w latach 1847-1852, z drewnianym ołtarzami wykonanymi przez miejscowego artystę, stanowiąca obowiązkowy punkt wycieczek małopolskiego turystycznego Szlaku Architektury Drewnianej.

Jakich znanych ludzi pochowano na Starym Cmentarzu w Zakopanem?

Warto zobaczyć nie tylko ten zabytkowy stary kościół, ale i samą nekropolię, a na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku znajduje się około 500 grobów, w tym aż 250 osób zasłużonych dla historii miasta. Na cmentarz prowadzi jedna aleja, wzdłuż której ustawiono groby, wiele będących wręcz niepowtarzalnymi dziełami sztuki z metalu lub kamienia, albo wykonanymi w drewnie.

Są zdobione motywami podhalańskimi, znajdują się na nich góralskie krzyże i obrazy malowane na szkle, a wiele nagrobków pochodzi z pracowni Władysław Hasiora. Spośród najbardziej znanych osób, które spoczęły na tym cmentarzu, warto wymienić symboliczny grób Witkacego, czyli Stanisława Witkiewicza, Kornela Makuszyńskiego, Władysława Orkana, jest tu także symboliczny grób generała Mariusza Zaruskiego, zmarłego w ZSRR w 1941 roku.

Nieco dalej został pochowany dr Tytus Chałubiński, Karol Stryjeński, czy Jan Krzeptowski Sabała, znany muzyk, a na cmentarzu umieszczono też pamiątkowe tablice poświęcone polskim kompozytorom związanym z Zakopanem, m.in Karolowi Szymanowskiemu. Warto także zobaczyć mogiły polskich sportowców, Stanisława Marusarza i Heleny Marusarzówny, miejsce wiecznego spoczynku znaleźli też Jan Długosz, Antoni Kenar, himalaista Maciej Berbeka, a nieco dalej pochowany jest Antoni Rząsa i tutaj spoczęły prochy Kazimierza Przerwy-Tetmajera, słynnego poety.